Blind D Mobiel home

U bent hier:

  1. Home
  2. Hulpmiddelen
  3. Artikels
  4. Categorie GSM-Telefonie
  5. Toegankelijkheid van Android

Toegankelijkheid van Android

Geschreven door Bart Simons op in de categorie GSM-Telefonie.

Toegankelijke mobiele toestellen waren er lange tijd enkel met het Symbian besturingssysteem. De schermuitleesprogramma's Talks en Mobile Speak en de vergrotingsprogramma’s Mobile Magnifier en Zooms verdeelden hier de markt. Gelukkig worden daarnaast ook mobiele toestellen met andere besturingssystemen toegankelijker. Over de iPhone en het ingebouwde schermuitleesprogramma VoiceOver is al veel geschreven, maar wat met dat andere populaire besturingssysteem voor mobiele toestellen, Android?

Wat is Android?

Android is een besturingssysteem voor mobiele toestellen (slimme telefoons, tablet computers en andere minicomputers). Het is open source en dus kan iedereen het verder ontwikkelen. Maar het is toch vooral Google dat werkt aan nieuwe versies van dit besturingssysteem.

Het aantal toestellen dat met Android werkt, verandert voortdurend. Het is amper bij te houden welke modellen op de markt komen en of die toegankelijk zijn. Bijna alle nieuwe toestellen beschikken enkel over een aanraakscherm en dus geen fysieke knoppen meer.

Het feit dat Android open source is, heeft voordelen zoals de lage prijs en de snelle ontwikkeling waaraan veel mensen kunnen bijdragen. Maar er zijn ook nadelen:

  • Producenten kunnen een eigen uiterlijk geven aan het besturingssysteem, er bepaalde functies van blokkeren of specifieke functies toevoegen. De gebruikservaring van Android versie 4.3 op jouw HTC toestel hoeft dus niet dezelfde te zijn als die op de Samsung van je vriend. Dit maakt niet alleen het uitwisselen van kennis moeilijker. Ook de toegankelijkheid kan anders zijn in verschillende varianten van het besturingssysteem.

    Collage van 3 verschillende android versie startschermen

    Collage van 3 verschillende Android-toestellen

  • De informatie over de vele versies en varianten van Android is nogal gefragmenteerd. Handleidingen voor het besturingssysteem en zijn schermuitleesprogramma zijn vaak moeilijk te vinden en de informatie over toegankelijkheid is beperkt. Android Accessibility en Android Accessibility help center is de Engelstalige informatie van Google zelf. Onderaan dit artikel volgen links naar ook Nederlandstalige websites, podcasts en mailinglijsten waar je toelichting vindt.

Schermuitleesprogramma's en vergrotingsmogelijkheden

Voor blinden is een schermuitleesprogramma onontbeerlijk om met een Android-toestel te kunnen werken. Slechtzienden hebben meestal vergroting nodig. De toegankelijkheid gaat er bij elke update van Android op vooruit en er zijn dan ook grote verschillen tussen versies. Let goed op met de info die je leest voor een bepaalde versie en toestel. Deze is niet noodzakelijk ook van toepassing voor jouw versie en toestel.

Talkback

Talkback is een open source schermuitleesprogramma van Google. Bij sommige toestellen wordt Talkback meegeleverd en dan kan je ook de setup van een nieuw toestel als blinde zelfstandig uitvoeren (vanaf Android versie 4.1). In de spraaksynthesizer van Google is pas sinds april 2014 een Nederlandse stem toegevoegd dus de kans is groot dat de setup in het Engels verloopt.

  • Hou de aan/uit-schakelaar ingedrukt tot het toestel trilt. Dit kan lang duren.
  • Laat de knop los en wacht nog minstens 30 seconden.
  • Plaats twee vingers op het aanraakscherm en houd vast. Na enkele seconden hoor je een melding die vraagt om je vingers op het scherm te houden om Talkback te starten.
  • Je komt nu in een oefenomgeving terecht waarin je de belangrijkste gebaren leert en instructies krijgt over het gebruik van Talkback.
  • Als je alle stappen doorlopen hebt, kom je in de gewone setup van een nieuw toestel terecht.

Als je Talkback niet hebt gebruikt bij de setup van een nieuw toestel zijn er twee mogelijkheden:

  • Ofwel is het meegeleverd en kan je het door een ziende laten activeren bij Instellingen, Toegankelijkheid, Talkback.
  • Ofwel is Talkback nog niet geïnstalleerd, dan kan een ziende Talkback gratis downloaden uit de Play Store en daarna activeren via Instellinge, Toegankelijkheid.

Downloaden en installeren van Talkback kan je als blinde niet zelfstandig. Activeren bij het in gebruik nemen van een nieuw toestel kan wel zelfstandig.

Belangrijk: als Talkback is meegeleverd met je toestel moet je het een eerste keer manueel updaten via de Play Store. Pas als je dat een keer gedaan hebt, wordt Talkback meegenomen bij de automatische updates.

Een schermuitleesprogramma werkt op basis van spraak en dus heb je een stem nodig op je Android-apparaat. Standaard werkt Talkback met de Google engine. Deze beschikt sinds april 2014 ook over een Nederlandse stem. Updaten even uit de Play Store als je toestel nog Engels praat. Je kan uit de Play Store ook andere engines downloaden zoals eSpeak of Acapela. Vanuit de engine kan je stemmen selecteren of aankopen. eSpeak is gratis tot Android versie 4.2. Voor 4.3 en hoger heb je de betaalde versie nodig. Er zijn eSpeak-stemmen voor heel veel talen, maar de kwaliteit is niet geweldig. Goede Nederlandse stemmen koop je voor enkele Euro bij Acapela.

Je kiest de voorkeursengine via Instellingen, Taal en invoer, Uitvoer voor tekst naar spraak.

Spiel

Spiel is een ander schermuitleesprogramma voor Android. Het is ook gratis en de werking is erg gelijkaardig aan die van Talkback. Je kunt eventueel Talkback en Spiel allebei installeren en afwisselend gebruiken.

Vergroting

In Android versie 4.2.1 werd vergroting geïntroduceerd. Voor oudere versies kennen we geen volwaardige vergroting die doorheen het hele besturingssysteem werkt. Nadeel van deze ingebouwde vergroting is dat je het telkens moet activeren als je naar een andere app overschakelt of terugkeert naar het startscherm. Deze video toont hoe de vergroting werkt.

Welk toestel moet ik kopen?

Het aanbod aan toestellen verandert te snel om hier een volledig antwoord op te kunnen geven. Enkele aandachtspunten:

  • Er zijn telefoons en tablets van uiteenlopende afmetingen, met en zonder fysiek toetsenbord, sommige met een volledig aanraakscherm, andere met enkele hardware-matige toetsen.
  • Hoe hoger de Androidversie hoe beter. In elke nieuwe versie zitten verbeteringen en uitbreidingen van de toegankelijkheidsopties. Zo is het vanaf versie 4.3 mogelijk om onbenoemde knoppen zelf te labelen.
  • Als Google een nieuwe versie van Android uitbrengt, is die niet meteen voor alle toestellen van alle fabrikanten beschikbaar. Eigenlijk weet je nooit zeker hoe vaak en hoe lang een toestel updates zal krijgen. De beste garantie op snelle updates heb je bij de Nexus-toestellen.
  • De meeste fabrikanten leveren hun toestellen niet met de kale Androidversie zoals Google die ter beschikking stelt. Ze voegen er zelf een schil aan toe. Dit kan betekenen dat er andere apps te vinden zijn, dat het uitzicht verschillend is, dat bepaalde instellingen niet beschikbaar zijn of dat instellingen juist worden uitgebreid. Dit alles is vaak een nadeel voor toegankelijkheid. Het advies luidt dan ook om te zoeken naar een toestel met een zo kaal mogelijke Androidversie. Deze vind je in de Nexus-toestellen, maar er zijn ook heel goedkope telefoons waar men niet de moeite heeft genomen om er een aparte schil voor te ontwikkelen. In de winkel is het helaas niet altijd te achterhalen hoe kaal de geïnstalleerde Androidversie is van de verschillende telefoons.
  • Anderzijds kunnen fabrikanten ervoor kiezen om in hun schil bovenop Android de toegankelijkheid te verbeteren. Zo heeft bijvoorbeeld Samsung een aantal modellen gelanceerd met een aangepaste Androidversie waarvan ze beweren dat de toegankelijkheid verbeterd is. We adviseren om dit zelf uit te testen of uw aankoop te baseren op ervaringen van andere blinden en slechtzienden die hetzelfde toestel kochten.
  • Als je je telefoon of tablet zelfstandig wilt kunnen bedienen van zodra het uit de doos komt, is het essentieel dat het minstens over Android 4.1 beschikt en dat Talkback al is geïnstalleerd. Dat laatste zal je waarschijnlijk moeilijk kunnen achterhalen.

Apps

Ook bij Android worden de programmaatjes die de functionaliteit van de mobiele telefoon uitbreiden, "apps" genoemd. Zoals Apple zijn App Store heeft, zo heeft Google zijn Play Store. Anders dan bij Apple kan je ook apps installeren die niet in de Play Store staan en die je elders op het internet hebt gevonden. Bij Android zijn er ook meer alternatieven voor standaardtoepassingen. Als je de meegeleverde mail-app niet toegankelijk of gebruiksvriendelijk genoeg vind, heb je keuze uit verschillende alternatieven. Dit vergt natuurlijk wat zoek- en experimenteerwerk.

Android apps zijn geschreven in Java en, zoals altijd, moeten ontwikkelaars rekening houden met toegankelijkheid zodat de programmaatjes goed samenwerken met de beschikbare hulpmiddelen. Als een app die je gedownload hebt, niet toegankelijk blijkt te zijn, heb je twee uur de tijd om hem terug in te wisselen. Als het een betalende app was, krijg je je geld terug.

Net als voor iPhone zijn er voor Android een aantal apps beschikbaar die juist specifiek voor blinden en slechtzienden bedoeld zijn. Zo kan je van je telefoon of tablet bijvoorbeeld een kleurendetector of DAISY-speler maken.

Meer informatie

Alternatieven

Er zijn verschillende producten op de markt die gebaseerd zijn op een Android-telefoon maar er eigen toepassingen op draaien. Dit is vergelijkbaar met Guide voor Windows. Je werkt binnen een schil en hebt geen toegang tot de standaard Android omgeving. Binnen die schil is wel alles goed toegankelijk maar toepassingen die niet in de schil zitten, kan je niet gebruiken.

Mobile Accessibility is een Android app van Code Factory, dat we ondermeer kennen van Mobile Speak en Mobile Magnifier voor Nokia smartphones. Mobile Accessibility is als demo te gebruiken maa rdaarna betalend. De app biedt een alternatieve maar vereenvoudigde gebruikersomgeving met een aantal eigen toepassingen die prima toegankelijk zijn omdat ze speciaal voor de doelgroep geschreven zijn:

Mobile Accessibility is in het Nederlands beschikbaar. Meer info over Mobile Accessibility voor Android

Andere fabrikanten bieden een combinatie van hard- en software aan als een gecontroleerde omgeving. Voorbeelden zijn de Ray, de Telorion en de SmartVision van Kapsys (testverslag Smartvision, augustus 2014).