Senioren GSM
Geschreven door Jeroen Baldewijns op in de categorie GSM-Telefonie.
Jeroen Baldewijns Blindenzorg
Blindenzorg Licht en Liefde vzw
Senioren gsm's... wat zo'n vijf jaar geleden eerder een niche markt was, is vandaag uitgegroeid tot een productgamma waar een aantal producenten zich verdringen om in de gunst te komen van de consument - een consument die het niet zo begrepen heeft op een complexe bediening, veel overbodige functies en nieuwe ontwikkelingen zoals aanraakschermen of spraakbediening.
Maar wat is een senioren gsm eigenlijk? Als we het aanbod bekijken is dat niet zo makkelijk te formuleren. Aan een definitie wagen we ons niet, maar we zien wel een paar kenmerken bij zowat alle toestellen terugkomen. Samengevat kun je stellen dat een senioren gsm eenvoudig is in het gebruik, je niet met overbodige functies opzadelt en rekening houdt met een daling van het gehoor en zicht. Vooral dat laatste zorgt ervoor dat senioren gsm's vaak interessant zijn voor niet- of slechtzienden.
In dit artikel vragen we ons af aan welke eigenschappen een senioren gsm best voldoet om bruikbaar te zijn voor mensen met een visusbeperking, werpen we een kritische blik op het actuele marktaanbod en proberen we ook nog even in onze glazen bol naar de toekomst te kijken.
Belangrijke eigenschappen
Grosso modo zijn er vier criteria waar je bij de keuze van een senioren gsm best aandacht aan besteedt: het beeldscherm, het toetsenbord, het algehele bedieningsconcept en de geboden functionaliteit.
Beeldscherm
Als blinde gebruiker heb je niet veel aan het beeldscherm en vermijd je dus best de aankoop van een toestel dat enkel bruikbaar is als je de tekst op het beeldscherm kan lezen. Dit beperkt de keuze aanzienlijk, er blijven eigenlijk drie mogelijkheden over:
- Een gsm zonder scherm (maar die hebben doorgaans een uiterst beperkte functionaliteit).
- Een senioren gsm waarvan alle gewenste functies bruikbaar zijn zonder dat je het scherm moet kunnen aflezen.
- Een senioren-gsm die met spraak is uitgerust (maar een Nederlands sprekende senioren gsm is bij ons tot dusver niet verkrijgbaar).
Als slechtziende gebruiker is het belangrijk dat de informatie op het scherm vlot leesbaar is. Hiervoor hou je best de volgende eigenschappen in het oog:
De grootte van de tekens op het scherm moet aangepast zijn aan jouw leesbehoefte. Bij sommige toestellen kan je als gebruiker de tekengrootte instellen. Let er wel op dat de ingestelde tekengrootte een effect heeft op alle informatie op het beeldscherm. Vaak zien we immers dat de ingestelde grootte niet in alle omstandigheden van toepassing is. Zo kan het voorkomen dat de ingestelde grote tekens wel verschijnen in een sms-berichtje of het adresboek, maar niet als je het bedieningsmenu opent...
Het contrast dat het beeldscherm biedt. Toestellen verschillen op dat punt enorm van mekaar. Sommige schermpjes, zoals de nieuwste generatie kleuren displays, bieden veel contrast. Bij andere beeldschermpjes, zoals sommige verouderde monochrome displays (die nog steeds toegepast worden), is het contrast bedroevend.
De aangeboden kleurschema's kunnen in hoge mate de leesbaarheid bepalen. Sommige toestellen bieden niet meer dan één vast kleurschema. Bij andere toestellen kan je kiezen uit een aantal kleurschema's. In dat geval kan je die best eens doorlopen en kijken of er iets tussen zit dat de leesbaarheid voor jou verhoogt.
De grootte van het scherm is vooral belangrijk als je de grootst mogelijke tekens instelt. Een zo groot mogelijk scherm zorgt er dan voor dat er voldoende informatie op het schermpje past.
De belangrijkste tip die we kunnen geven luidt dan ook: koop nooit een gsm zonder het schermpje uitgebreid te hebben bekeken.
Toetsenbord
Voor een blinde gebruiker is vooral belangrijk dat het toetsenbord vlot op het gevoel bruikbaar is. Goede toetsenborden voldoen daarom best aan deze criteria:
- De toetsen steken voldoende hoog uit zodat ze vlot tactiel kunnen worden waargenomen.
- De toetsen staan niet tegen mekaar, maar er is wat tussenruimte tussen de toetsen.
- Er is een duidelijk voelbaar puntje op de toets van het cijferteken 5.
- Een afwijkende vorm kan een toets met een speciale functie (groen telefoontje, rood telefoontje, pijltjestoetsen) beter herkenbaar maken.
- De cijfertoetsen staan geordend volgens de geldende standaard voor telefoonklavieren en de extra toetsen staan logisch opgesteld, of anders gezegd: de toetsen staan waar je ze blindelings zou verwachten.
Als slechtziende gebruiker stel je weer andere eisen aan een toetsenbord:
- De toetsen zijn zo groot mogelijk. Het is dikwijls een delicaat evenwichtsspel tussen de grootte van het toetsenbord en het formaat van het beeldscherm. Om beide zo groot mogelijk te krijgen grijpen sommige producenten terug naar uitschuif- of uitklapmodellen.
- De opschriften op de toetsen zijn zo groot mogelijk.
- Er worden goede contrasten toegepast. Zowel het contrast van de opschriften ten opzichte van toetsen als het contrast van de toetsen ten opzichte van de gsm-behuizing zijn belangrijk.
- En ook sommige toetsenbordcriteria die we eerder voor blinde gebruikers opsomden kunnen voor de slechtziende gebruiker interessant zijn.
Besteed bij de keuze van een senioren gsm dus ruime aandacht aan de bruikbaarheid van het toetsenbord.
Bedieningsconcept
We zien vaak dat mensen geneigd zijn om bij de keuze van een senioren gsm enkel rekening te houden met het toetsenbord en het beeldscherm, want dat zijn precies de dingen die hun huidige toestel zo lastig bruikbaar maken. Toch is het zinvol om tijdens het keuzeproces eens te kijken naar het bedieningsconcept.
Het gebruik van een senioren gsm kan namelijk op diverse bedieningsconcepten gebaseerd zijn. Sommige gsm-functies worden hoofdzakelijk via toetsaanslagen bediend, waarbij het schermpje eerder ondersteunend bedoeld is. Andere functies worden via een menustructuur bediend, waardoor het scherm onontbeerlijk is.
Sommige menu's zijn erg complex (veel menuniveaus) en uitgebreid (lange optielijsten per menuniveau). Andere menustructuren zijn dan weer eenvoudig en compact.
Bij sommige gsm's heeft elke toets slechts één functie, andere toestellen bieden dan weer meerdere functies per toets: een actie bij kort drukken en een andere actie bij lang drukken. Sommige toestellen bieden toetsen waar directe geheugens aan gekoppeld zijn, andere niet.
Aanraakschermen hebben hun intrede nog niet gedaan bij de senioren-gsm, maar naar alle waarschijnlijkheid is dit slechts een kwestie van tijd. Het is dan afwachten welke impact dit zal hebben op de gebruiksvriendelijkheid voor mensen met een visuele beperking.
De moeilijkheid van de bediening is vaak recht evenredig met de geboden functionaliteit. Massa's functionaliteit gaan vaak samen met een complexe(re) bediening en vice versa. Het is dus aanbevolen om een gsm te kiezen die zo weinig mogelijk onnodige functies nodig heeft.
Functionaliteit
Uiteraard koop je een senioren-gsm vooral om te gebruiken. En dan stelt zich de vraag: “Wat wil je met dat toestel gaan doen?”.
Aan de ene zijde van het aanbod vind je gsm’s waarmee je enkel kan bellen naar een paar voorgeprogrammeerde nummers. Aan de andere kant vind je toestellen met veel extra functies, zoals een radio, een camera,… Daar tussenin is er een breed aanbod van toestellen met weinig of veel diverse mogelijkheden en functies.
Stel je dus vragen zoals: “Wil ik kunnen sms’en?”, “Moet mijn toestel directe geheugens hebben?”, “Heb ik nood aan een uitgebreid telefoon/adresboek?”, “Moeten er extraatjes zoals een radio, rekenmachine, zaklamp of verjaardagskalender inzitten?”, “Moet mijn gsm een cameraatje hebben?”,…
Probeer een toestel te vinden dat de functies aanbiedt die je nodig hebt, maar dat anderzijds zo weinig mogelijk overbodige functies bevat. Want zoals reeds gezegd: hou er rekening mee dat een toestel met erg veel functies vaak ook moeilijker in het gebruik is dan een toestel dat enkel de basisfuncties aanbiedt.
Marktaanbod
De markt van senioren gsm's wordt de laatste jaren druk betreden door nieuwe spelers: ITT, Fysic / Auro, Emporia, Medion, Doro, Bea-fon, GoldGMT,... Sommige zijn blijvers, andere zien we geruisloos weer verdwijnen. Opvallend is dat de grote jongens op de gsm-markt (Nokia, Sony-Ericsson, Samsung, LG,...) uitblinken in afwezigheid. Zij zien kennelijk geen commercieel gewin in toestellen voor de snelst groeiende groep mensen in onze samenleving. Helaas...
Voor dit artikel pikken we er drie merken uit die courant te koop zijn in Vlaanderen: Emporia, Doro en Bea-fon. Tot slot bespreken we nog twee buitenbeentjes: GoldGMT en John's Phone.
Emporia
Dit Oostenrijks merk draait inmiddels al een zevental jaren mee. Het begon allemaal veelbelovend met de Emporia Life. Inmiddels is het gamma uitgebreid tot een 10-tal modellen.
Wij schatten de bruikbaarheid van de Emporia als hulpmiddel voor slechtziende gebruikers niet zo hoog in. Dat wordt in de dagelijkse advisering ook bevestigd door cliënten die slechts zelden voor een Emporia kiezen. Het zijn vooral de beeldschermpjes van de Emporia modellen die, omwille van de gebruikte contrasten en tekengrootte, vaak weinig bruikbaar worden geacht.
Vanuit onze expertisefunctie benaderen we regelmatig producenten van ICT-gerelateerde apparatuur met de vraag om aandacht te besteden aan aspecten die voor onze specifieke doelgroep erg belangrijk zijn. De input die we naar dit Oostenrijkse bedrijf stuurden bleef, helaas onbeantwoord. Dat geeft ons wat het gevoel dat Emporia blinden en slechtzienden niet direct als één van hun belangrijke doelgroepen beschouwt. Dat is jammer want de behoeften van de gemiddelde 65-plusser lopen nogal parallel aan die van de slechtziende gsm-gebruiker.
De Emporia gsm’s zijn vrij vlot in de gewone gsm-handel te vinden.
Meer info op de Emporiawebsite
Doro
Het Zweedse Doro heeft sinds een vijftal jaren een zeer sterk gamma senioren gsm’s op de markt gezet, waarin gebruikseenvoud en het gebruik van goede contrasten hoog in het vaandel gedragen worden.
Het eerste wat opvalt is het zeer uitgekiende contrastgebruik. Bij zowat alle modellen voeren de kleuren zwart en wit de boventoon. Sinds de modellen van de recentste generatie, worden zelfs speciaal voor slechtzienden ontwikkelde kleurenthema’s voor het schermbeeld aangeboden. Deze zijn ontwikkeld in samenwerking met het Bitse Royal National Institute for the Blind (RNIB).
Verder omvat het Doro-gamma voor elk wat wils. Gaande van erg eenvoudige toestelletjes waarmee je enkel kan bellen, tot gsm’s met sms-mogelijkheid, een uitgebreid adresboek, een camera,…
Een rode draad doorheen dit verhaal is het streven naar gebruikseenvoud en naar het mijden van overbodige functies.
In de advisering zien we dat slechtziende cliënten zeer vaak de voorkeur hebben voor een toestel van Doro, vooral sinds de introductie van de nieuwe kleurenthema’s. Ook de keuze tussen twee tekengroottes speelt daarin een belangrijke rol.
Betekent dit nu dat de Doro de ideale gsm aanbiedt voor een groot deel van onze doelgroep en dat er niets meer te wensen overblijft? Er is natuurlijk altijd marge voor verbetering, maar in het geval van Doro zijn het eerder details, zoals een beter voelbaar puntje op de 5-toets… Daarnaast willen we Doro zeker suggereren om een gsm met spraakweergave in overweging te nemen. En daar hebben we goeie hoop in want we ervaren dat zowel de Belgische importeur als de Zweedse producent erg veel interesse tonen voor onze suggesties.
De Doro gsm’s zijn vrij vlot in de gewone gsm-handel te vinden. Op de website van Doro België kan je makkelijk een verkoper in je buurt vinden.
Bea-fon
Het Oostenrijkse bedrijf Bea-fon is een vrij nieuwe speler op deze markt. Ze bieden een gamma van een zestal senioren gsm’s aan, gaande van erg eenvoudige tot de wat meer geavanceerde toestellen.
Er zijn qua contrastgebruik nogal wat gelijkenissen met Doro, maar die laatste scoort net iets beter. Bea-fon heeft wel iets grotere opschriften op verlichte toetsen. Als we de leesbaarheid van de beeldschermpjes bekijken (een aspect dat voor cliënten vaak de doorslag geeft bij de keuze van een toestel), dan is Doro, met zijn beter leesbaar scherm, duidelijk in het voordeel.
Qua duurzaamheid plaatsen we echter grote vraagtekens bij deze toestellen. We kochten twee toestellen en stelden ons al vrij vlug vragen bij de bouwkwaliteit. De toestellen gaven ons niet echt een stevige indruk. Een maand later werd onze vrees bevestigd: bij het ene toestel begonnen sommige toetsen los te komen en bij het andere begaf de lader, die een duidelijke constructiefout vertoonde. We hebben daarom momenteel nogal wat reserves naar deze toestellen toe.
De Bea-fon gsm’s vind je vrij vlot in de gewone gsm-handel. Daarnaast kan je ze kopen in de thuiszorgwinkels van de CM.
Meer info op de Beafon website
GoldGMT
We waren blij verast toen we Gold GMT op het spoor kwamen omdat dit bedrijf de Alto II, een sprekende gsm, aanbiedt. Sinds de Owasys 22c is er immers geen eenvoudige sprekende gsm meer op de markt. Nog leuker werd het toen we aan de weet kwamen dat een Nederlands sprekende versie overwogen werd.
Inmiddels zagen we het toestel op de Ziezo hulpmiddelenbeurs, waar vernamen dat Optelec binnenkort de Nederlandstalige versie zal aanbieden. Onze eerste indruk bij de Alto II is positief, maar we zagen enkel het toestel met de Engelse stem.
Wat we ook konden vaststellen is dat niet alle info op het beeldscherm uitgesproken wordt, wat echter niet hoeft te betekenen dat het toestel niet bruikbaar zou zijn als je het schermpje niet kan lezen. We wachten in spanning op de Nederlandse versie.
Meer info op de GoldGMT website.
John's Phone
De John’s Phone is eigenlijk een buitenbeentje, want is niet echt een senioren gsm. Volgens de makers is hij ontstaan als tegenbeweging tegen de iPhone en andere touch screen smartphones. Het concept is opgetrokken rond de criteria ‘betaalbaar’ en ‘back to basic’: geen sms-functie, geen camera, geen internet-connectie. Het toestel kan bellen, biedt 10 directe geheugens en wordt geleverd met een papieren (!) adresboekje en een ingebouwde balpen…
Er zit een klein schermpje op maar dat hoef je niet te gebruiken om te kunnen bellen. Voeg daar de goede zwart/wit contrasten, de goed voelbare toetsen, de 10 directe geheugens en de gebruikseenvoud aan toe en je hebt een toestel dat vlot bruikbaar is voor blinde en slechtziende gebruikers. Als je ten miste kan leven met de beperkte functionaliteit.
Zoek dit toestel niet in de klassieke gsm-winkel. Het wordt enkel via internetwinkels verkocht.
Meer info op de Johnsphones website.
Spraakweergave
Tot voor een paar jaar was er de Owasys 22c een gsm die speciaal voor onze doelgroep ontwikkeld was: tactiel zeer bruikbaar toetsenbord, Nederlandse spraakweergave in plaats van een beeldscherm, vrij eenvoudig in het gebruik, geen overbodige functies,… Helaas verdween het toestel snel weer van het toneel.
Met de Alto krijgen we een alternatief, maar gezien diens onvolledige spraakondersteuning, hopen we dat er snel concurrerende basis-gsm’s met spraakweergave verschijnen.
Toekomst?
Een blik in de toekomst werpen is niet zo gemakkelijk want de meeste producenten schermen de ontwikkeling van toekomstige producten goed af. Niet zo bij Doro…
Op de website van Doro lezen we dat ze een heel nieuw concept voor senioren gsm’s ontwikkelen. Bij de volgende generatie senioren gsm’s kan een mantelzorger de volledige functionaliteit van het toestel bepalen. Via een meegeleverd programma kan hij vanaf een computer beslissen welke functies wel en welke functies niet op het toestel terechtkomen. Op die manier bepaalt de mantelzorger zowel de functionaliteit als de graad van gebruikseenvoud. Bovendien laat het filmpje ook uitschijnen dat ze op dezelfde manier een tabletcomputer gaan maken. Ze noemen het de ‘Doro Experience’. Ons klinkt het als muziek in de oren!
Meer info vind je in dit filmpje over hun Doro Experience2012 project.
Conclusie
We kunnen zeker stellen dat de senioren gsm is uitgegroeid van een niche-product naar een volwaardig marktsegment. Daarbij zien we dat sommige ontwikkelaars binnen deze gespecialiseerde markt zeker oren hebben naar de specifieke wensen van onze doelgroep. Doro verdient op dit vlak een pluim.
We kijken erg uit naar meer gsm’s met ingebouwd spraak en naar de eerste producten onder de noemer ‘Doro Experience’. Aan dit verhaal breien we dus ongetwijfeld nog een vervolg…
