ICT voor VIP’s? Door de bomen het bos zien

Geschreven door Steven Breughe op dinsdag 3 februari 2015 in de categorie Default.

Vroeg of laat wordt iedereen wel eens geconfronteerd met de situatie dat zijn trouwe ICT-oplossing, al dan niet noodgedwongen, aan vervanging toe is. Dan moet er naar een nieuwe oplossing gezocht worden. Anderen starten als complete leek aan het ICT-gebeuren en weten niet waar te beginnen.

Blijf je bij Windows of stap je over op een ander platform? Of ga je een tablet als alternatief gebruiken? Welke hulpmiddelen heb je nog nodig om te doen wat je wenst te doen, koop je de klassieke hulpmiddelen die je toevoegt aan je computer of tablet of maak je gebruik van de ingebakken hulpmiddelen? De mogelijkheden lijken eindeloos.

Het aanbod van oplossingen voor die hulpvragen van VIP's (= visually impaired people)is de voorbije jaren, zowel qua mogelijke ICT-platforms als qua hulpmiddelenaanbod, enorm toegenomen. Er zijn veel denkbare oplossingen voor steeds die ene behoefte: "Ik wil een computer gebruiken". Uit dit uitgebreide aanbod zal je keuzes moeten maken:

•     Een veelheid aan besturingssystemen met elk hun eigen toegankelijkheidsopties: Windows, Mac OS X, Linux, iOS, Android, Chrome …
•     Een uitgebreid aanbod aan hardwareplatforms van tientallen merken: bureaucomputers, laptops, netbooks, tablets, hybridesystemen (laptop die omvormbaar is tot een tablet), smartphones …
•     Een groot gamma hardwarematige hulpmiddelen van vele ontwikkelaars: aangepaste toetsenborden, grote beeldschermen, brailleleesregels, scanners …
•     Diverse softwarematige hulpmiddelen van verschillende producenten: vergrotingssoftware, schermuitleesprogramma’s, tekstherkenningssoftware, computerstemmen …

Dat maakt het steeds moeilijker om objectieve én up-to-date informatie te geven, zonder dat die snel gedateerd is of te hard op dat ene individu gericht is. Wij trachten de meest gangbare oplossingen op de voet te volgen en geven op basis daarvan persoonlijk advies. Maar één advies laten gelden voor een grote groep van slechtziende of blinde gebruikers wordt steeds moeilijker. 'Dé slechtziende gebruiker' of zelfs 'dé blinde gebruiker' bestaat immers niet.

In je zoektocht naar de meest optimale apparatuur zal het dus belangrijk zijn om zeer goed over je hulpvragen na te denken. Als je voor jezelf nauwkeurig uitmaakt wat je functioneel verwacht van je ICT-platform, dan zul je je heel wat keuzestress kunnen besparen.

In dit artikel proberen we je bewust te maken van de vragen die je jezelf telkens moet stellen als je op zoek gaat naar een ICT-oplossing die tegemoet komt aan al of toch bijna al je wensen en die afgestemd is op je beperkingen.
We overlopen drie ogenschijnlijk eenvoudige vragen die bij nader inzicht toch vrij complex kunnen blijken:

• Voor wie is het ICT-platform, met bijbehorende hulpmiddelen bedoeld?
• Wat wil je er precies mee gaan doen?
• Waar wil je je ICT-platform gaan gebruiken?

Door, bij voorkeur samen met de hulpmiddelenadviseur, goed over die vragen na te denken, kun je meestal tot een oplossing komen die nauw aansluit bij jouw wensen.

1. Wie?

"Wie ben jij?" is een vraag die zeer bepalend zal zijn in de zoektocht.
Je kunt je daarbij ook laten inspireren door ervaringen van andere gebruikers in je omgeving. Maar loop dan vooral niet in deze valkuil: die andere heeft misschien andere visuele beperkingen, andere functionele verwachtingen, andere vaardigheden in het gebruik van geavanceerde hulpmiddelen. Spiegel jezelf dus niet klakkeloos aan die andere gebruiker zonder te beseffen dat er significante verschillen kunnen zijn tussen jezelf en die andere …

Visuele functiebeperking

De onderliggende oorzaak, de ernst en de aard van de visuele functiebeperking zijn in hoge mate bepalend voor het type van ondersteuning dat je nodig zult hebben. Je kunt je daarbij heel wat vragen stellen.

Lukt het nog met vergroting of heb je ondersteunende spraakweergave nodig? Of is vergroting helemaal onbruikbaar en gebruik je het brailleschrift?

Zal je situatie binnen zes maand nog dezelfde zijn, wat is de prognose bij je aandoening? Een oplossing die je slechts een korte periode zal helpen omdat je zicht steeds slechter wordt, is immers geen toekomstgerichte keuze.

Zijn er bijkomende belemmerende factoren zoals hardhorigheid die het gebruik van spraaktechnologie kunnen bemoeilijken? Of motorische problemen die het gebruik van een aanraakscherm, computermuis of toetsenbord bemoeilijken? Hoe goed is de fijne motoriek die je nodig hebt om toestellen te bedienen?

Het goed in kaart brengen van al de functionele beperkingen en mogelijkheden, is een belangrijk fundament om tot een juiste keuze van een ICT-platform te komen.

Hou er ook rekening mee dat wat jij als een nadeel ervaart, voor iemand anders net een voordeel kan zijn … of omgekeerd. Een groot computerscherm kan bijvoorbeeld een hulp zijn als je een probleem hebt op het centrale gedeelte van het netvlies. Maar datzelfde grote scherm kan erg storend zijn als je problemen hebt met de lichtgevoelige staafjes op je netvlies.

Eigen kennis en ervaring

Ook je eigen vaardigheden spelen een belangrijke rol.

Heb je al enige ervaring met het gebruik van een computer, een tablet, een smartphone? Ben je bijvoorbeeld een getraind Mac-gebruiker, dan kunnen we ons inbeelden dat je een bepaalde voorkeur hebt voor Appleproducten. Dat is daarom niet automatisch de beste keuze, maar het zal ongetwijfeld je keuze beïnvloeden.

Ook je persoonlijke voorkeuren zijn belangrijk. Welke eigenschappen vond je goed of eerder slecht aan bepaalde toestellen?

Spreek je ervaringen zeker uit, zodat de adviserende therapeut jouw kennis mee kan opnemen in de zoektocht naar een oplossing.

Fabrikanten hebben meestal een luisterend oor voor feedback van de gebruikers. Een vernieuwde versie van hun product kan heel wat nadelen ondertussen weggewerkt hebben. Of omgekeerd: voor een doorwinterde Windows XP-gebruiker is het uit tegels opgebouwde Windows 8 een hele aanpassing.

Sociaal netwerk

Wat je zeker in overweging moet nemen, is de mate van ondersteuning die je omgeving je kan bieden. Heb je iemand in je onmiddellijke omgeving die je kan bijstaan met zijn/haar ervaring en kennis op gebied van ICT? Welke vormingen en opleidingen kun je volgen om goed je hulpmiddel te leren gebruiken?

Zo is het bijvoorbeeld niet aanbevolen om als Linuxleek toch enthousiast te kiezen voor een Linuxcomputer met de gratis Orca-schermuitlezer, terwijl je nergens terecht kunt om je daarmee te leren werken of te ondersteunen bij probl-men. Dat kan voor heel wat problemen zorgen.
Kostprijs

De kostprijs moet altijd een belangrijk keuzecriterium zijn, waarbij het er niet toe doet of je alles zelf moet bekostigen of niet.

We merken dat veel personen geconfronteerd worden met goede, maar onbetaalbare oplossingen voor hun vragen. Soms kan een goedkoper alternatief even goed of zelfs beter werken dan een dure oplossing die je aanvankelijk in gedachten had!

Een 65-plusser die bijvoorbeeld in Vlaanderen zijn hulpmiddelen zelf moet bekostigen, wil enkel kunnen mailen en surfen. Hij kan daarbij kiezen voor een duurdere Windows-pc met Guide (software voor vereenvoudigd computergebruik) of hij kan een iPad nemen en gebruik maken van de ingebouwde vergroting en spraakondersteuning.

2. Wat?

Dit zijn belangrijke vragen bij de keuze: Wat wil je precies allemaal doen? Met andere woorden: welke functionaliteit verwacht je van de oplossing?

Het begrip 'een computer gebruiken' heeft voor de ene persoon een heel andere inhoud dan voor de andere. De ene zoekt een complete oplossing voor zowel privé- als werkgerelateerde activiteiten. De andere wil enkel kunnen 'skypen' met een familielid dat in Spanje verblijft.

We splitsen daarom de 'wat?'-vraag op in consumeren en produceren. Onder 'consumeren' verstaan we consulteren van informatie (in de brede betekenis) zonder die verder te gaan verwerken of veranderen. Met 'produceren' bedoelen we het aanmaken of sterk wijzigen van informatie.

Consumeren

Vroeger kenden we slechts weinig 'all-in-one'-toestellen en gebruikten we een mp3-speler om muziek te beluisteren, een daisyspeler om boeken te lezen, een gsm om te telefoneren, een gps om de weg te vinden, een camera om foto’s te maken, een laptop om te mailen … Tegenwoordig gebruiken we steeds vaker één apparaat voor al die functies. Multifunctionele ICT-oplossingen doen afzonderlijke toestellen (zoals mp3-spelers, digitale fotocamera’s en gps-toestellen) helemaal uit het straatbeeld verdwijnen.

Wat kan er vandaag allemaal verwacht worden van ICT-oplossingen op het niveau van consumeren?

•     surfen op het web
•     muziek beluisteren
•     boeken lezen: e-boeken, daisy
•     spelletjes spelen
•     films, series, video’s bekijken
•     foto’s bekijken
•     tekstherkenning
•     ondersteuning bij mobiliteit: gps, trein/busregeling consulteren, taxi oproepen …
•     online bankieren en betalen
•     domotica: toestellen in je huis bedienen (thermostaat, tv-decoder, verlichting …)

Maar heb je dat ook allemaal nodig?

Produceren

Wat begrijpen we onder produceren of overbrengen van informatie?

•     mailfuncties
•     telefoneren
•     sociale netwerken
•     klassieke Office-toepassingen: rekenbladen, tekstverwerking, presentaties
•     printen in gewone druk of in braille
•     documenten inscannen
•     informatie delen via internet of USB

Andere aandachtspunten

•     autonomie van de eventuele batterij
•     gewicht en afmetingen van het ICT-platform en zijn eventuele hulpmiddelen
•     prijs
•     'Universal Design'-gehalte
•     levensduur van de oplossing, zullen bepaalde onderdelen snel versleten/achterhaald zijn?
•     ondersteuning door fabrikanten en leveranciers
•     updates
•     ondersteuning voor talen (gebruikersinterface, computerstemmen, handleiding …)

3. Waar?

Een belangrijke vraag is waar je je ICT-platform wil gaan gebruiken? In de thuissituatie, onderweg, op de werkvloer, in de klas …?
Ben je voornamelijk aan één locatie gebonden of moet je oplossing mobiel zijn?
Brengen verschillende locaties verschillende vereisten met zich mee? We denken bijvoorbeeld aan kinderen van gescheiden ouders die week om week wonen. Of aan studenten die tijdens de week en in het weekend op een andere plek moeten kunnen werken en die in verschillende leslokalen werken. Of iemand die in de keuken een gerecht wil opzoeken en een uurtje nadien in de woonkamer zijn mail wil controleren.

Besluit

Het enorme aanbod aan ICT-platforms en bijbehorende hulpmiddelen, maakt het niet gemakkelijk om de enige en beste oplossing voor jouw vraag te vinden. Vaak is het een kwestie van afwegen van voor- en nadelen om zo tot een goede oplossing te komen. Het cliché 'Kiezen is verliezen' klopt hier zeker. Het kan er ook op uitdraaien dat je verschillende oplossingen kiest voor verschillende hulpvragen.

In dit artikel hebben we geprobeerd om alle belangrijke criteria op te lijsten die belangrijk zijn bij de keuze van een ICT-platform en bijbehorende hulpmiddelen. In het volgende nummer gaan we dieper in op alle ICT-platforms die toegankelijk zijn voor niet- en slechtziende gebruikers. We geven bij elk platform aan voor wie het interessant kan zijn, welke de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn en welke voor- en nadelen aan elk van die platforms verbonden zijn.