Gesproken ondertiteling
Geschreven door Jos Verhaegh op in de categorie TV.
Jos Verhaegh, Jeroen Baldewijns
Blindenzorg Licht en Liefde vzw
Onze Nederlandse lezers kennen de gesproken ondertiteling al langer. Maar in Vlaanderen is gesproken ondertiteling gloednieuw. In dit artikel leggen we voor u uit wat je van gesproken ondertiteling mag verwachten en wat je ervoor nodig hebt.
Wat is gesproken ondertiteling?
De naam zegt het al: de ondertiteling van een tv-programma wordt uitgesproken. Je hoeft de ondertiteling dus niet zelf te lezen, waardoor je je kunt concentreren op het kijken naar de beelden.
Een systeem voor gesproken ondertiteling maakt gebruik van de gekende spraaksynthesesoftware: de vertrouwde stemmen Claire en Ellen.
Belangrijk om weten is dat een dialoog tussen verschillende personen, door dezelfde synthetische stem wordt uitgesproken. Dit maakt het soms moeilijk om te weten welke persoon wat zegt.
Helaas kunnen deze apparaten niet elk ondertiteld tv-programma van gesproken ondertitels voorzien. Als de ondertitels deel uitmaken van het videobeeld, is omzetting van spraak uitgesloten. Gelukkig zijn de meeste ondertitelde programma’s voorzien van een afzonderlijk ondertitelingsbestand, dat wel kan worden uitgelezen door het spraaksyntheseprogramma. I
n het vervolg van dit artikel bekijken we twee apparaten die in België en Nederland op de markt zijn. Op het einde van het artikel proberen we nog een blik op de toekomst te werpen.
Komfox Performer
De Komfox is een toestel dat in Nederland al sinds 2001 gebruikt wordt voor gesproken ondertiteling. Het product is intussen doorontwikkeld en omgedoopt tot Komfox Performer. De Komfox is een klein rond bakje met slechts een paar bedieningstoetsen en een scart-aansluiting. De Komfox werkt zowel met een analoog als met een digitaal kabelsignaal. Het digitaal signaal dat je uit de ether plukt, wordt niet ondersteund.
Het aansluiten van het toestel is zeer eenvoudig. Je koppelt de Komfox via een scart kabel aan het tv-toestel of je verbindt hem met de decoder voor de digitale tv, die op zijn beurt met een scart-kabel aan je tv hangt. Na het inschakelen van de tv en het kiezen van een zender die gesproken ondertiteling biedt, zet je de Komfox aan. Bij digitale tv dien je ook de Komfox meteen aan te zetten.
Op teletekst pagina 889 kan je controleren of een programma ondertiteling voor de Komfox biedt. Zie je op deze pagina ondertiteling, dan zal de Komfox deze gesproken ondertiteling bij dat programma aanbieden.
Alles werkt gewoon via je normale tv-aansluiting en afstandsbediening. De Komfox spreekt ook de zendernaam uit zodat je meteen weet welke zender je hebt geselecteerd.
Op dit moment worden in België gesproken ondertitels voor de Komfox aangeboden door twee zenders: één en Canvas/Ketnet. Hier zouden in 2011 ook enkele commerciële zenders bijkomen. In Nederland bieden, naast de publieke zenders (Nederland 1, 2 en 3), ook RTL Nederland (RTL 4, 5, 7 en 8) en SBS (SBS 6, Veronica en NET 5) gesproken ondertiteling aan voor de Komfox. De ondersteuning in Nederland is dus veel groter. Maar ook in België is er behoefte aan de commerciële zenders, aangezien daar de meeste anderstalige soaps en films te zien zijn.
Zodra je een programma met ondertiteling hebt geselecteerd en de Komfox geactiveerd, werkt de ondertiteling vrijwel direct. En het loopt allemaal mooi synchroon met het beeld en het geluid. Leuk is ook dat je opgenomen programma’s via de digicorder kunt herbekijken mét gesproken ondertiteling.
Je kunt ook de teletekst van elke zender laten voorlezen of uitvergroten, zodat je bijvoorbeeld ook de tv-gids van de betrokken zender en andere informatie kan raadplegen. Dit dient met de knopjes van de Komfox te gebeuren en vergt enige oefening.
De kostprijs van de Komfox bedraagt 398 euro en een Y-split kabel (nodig voor digitale tv) kost 25 euro.
Webbox
De Webbox is een toestel dat aanvankelijk ontwikkeld is voor het raadplegen van diverse audio-informatie: gesproken literatuur, webradio,…. Maar al snel werd de Webbox ook geschikt voor gesproken ondertiteling. De Webbox is een toestel dat los van een tv-aansluiting werkt, want hij haalt de gesproken ondertiteling binnen via een internetconnectie. Het toestel werkt dus onafhankelijk van de ontvangst van het tv-signaal: of je nu analoge kabel, digitale kabel of digitale etherontvangst hebt, het speelt geen rol.
Voor het gebruik van de Webbox heb je dus een internetaansluiting nodig. Zodra de Webbox internet connectie heeft, wordt de gesproken programmagids voorgelezen. Uit de programmagids kun je dan bijvoorbeeld de keuze maken voor gesproken ondertiteling of het beluisteren van podcasts. Als je via de programmagids de gesproken ondertiteling selecteert, kun je kiezen uit de verschillende zenders die gesproken ondertitels aanbieden. Voor Vlaanderen zijn dit: één, Canvas/Ketnet, VTM en 2Be. In Nederland: de publieke zenders (Nederland 1, 2 en 3), ook RTL Nederland (RTL 4, 5, 7 en 8) en SBS (SBS 6, Veronica en NET 5).
Zodra je een ondertitelde zender selecteert, begint de Webbox automatisch de ondertiteling voor te lezen.
Er kunnen hierbij wel synchronisatieproblemen optreden omdat het tv-signaal en de gesproken ondertiteling elk via hun eigen kanaal het huis binnenkomen. Synchronisatieproblemen zijn dus eigen aan het feit dat Solutions Radio (de maker van de Webbox) de ondertitels omzet naar spraak op zijn servers en vervolgens die gesproken ondertitels naar je doorstuurt over internet (voor de techneuten: dit heet ‘streamen’). Ter vergelijking: bij de Komfox worden de ondertitels in tekstvorm over de tv-kabel meegestuurd en worden ze naar spraak omgezet in het bakje bij je thuis.
Doordat je met twee gescheiden systemen zit, moet je bij het veranderen van zender op de tv dus ook veranderen van zender met de Webbox. Zeer jammer is dat in België de Webbox geen gesproken tv-gids heeft, terwijl die voor de Nederlandse zenders wel beschikbaar is. Zo’n programmagids geeft je als gebruiker de mogelijkheid om zelfstandig uit te zoeken welk programma je wilt bekijken. Naast de gebruikskost van het internet, dien je bij de Webbox ook een basisabonnent te nemen. Hiervoor krijg je natuurlijk wel meer dan alleen de gesproken ondertiteling: een selectie van radiozenders, themakanalen en podcasts. Ook toegang tot gesproken literatuur, maar dit is afhankelijk van het aanbod.
De Webbox kost 447 euro zonder WiFi of 536 euro met WiFi. Het maandelijks abonnement kost 5,95 euro. De kost van deinternetaansluiting is verschillend per internetaanbieder.
Conclusie
We stellen vast dat kunstmatige spraakweergave zich in steeds meer verschillende gebruiksapparaten weet te nestelen, wat de toegankelijkheid sterk bevordert. De toestellen in dit artikel zijn daar een mooie illustratie van. Dit is zeker een positieve ontwikkeling.
Zowel de Webbox als de Komfox hebben hun voor- en nadelen in het gebruik en dus ook elk hun eigen doelgroep.
De Komfox heeft geen internetaansluiting nodig, biedt de mogelijkheid tot gesproken teletekst en vergt geen maandelijkse gebruikskost, maar is in Vlaanderen momenteel niet interessant voor wie commerciële zenders wil bekijken.
De Webbox werkt via een internetaansluiting, biedt veel meer dan alleen maar ondertiteling, maar kampt met mogelijke synchronisatieproblemen en houd een maandelijkse gebruikerskost in. Je kan er dan wel weer de commerciële zenders mee ‘beluisteren’.
Wat brengt de toekomst?
Gesproken ondertiteling heeft, wat ons betreft, veel potentie naar de toekomst toe. Hier spelen natuurlijk een aantal facetten mee. Misschien wel de belangrijkste is de verdere ontwikkeling van de digitale tv. Een van de grootste problemen is de bediening en gebruik van de digitale tv apparatuur: de zogenaamde digiboxen en digicoders. Omdat deze werken met menu’s op het tv-scherm (die niet kunnen worden voorgelezen) blijven functies zoals de programmagids of het instellen van een opname ontoegankelijk. Aan de andere kant van de Noordzee, in Groot-Brittannië, heeft de RNIB samen met enkele partners een Settopbox ontwikkeld die wel toegankelijk is. Deze heeft zowel een toegankelijke tv-gids als de mogelijkheid om ondertiteling voor te lezen. Dit met behulp van de geïntegreerde spraaksynthesesoftware. Hopelijk leren ze dat apparaat ook het kanaal overzwemmen…
