Compacte (online) daisy-spelers, een uitgebreide test
Geschreven door Eline De Ganck op in de categorie DAISY.
Eline De Ganck, Jos Verhaegh en Jeroen Baldewijns
Blindenzorg Licht en Liefde, Vlaams Digitaal Oogpunt
Na alle nieuwe ontwikkelingen bij Microsoft en Apple wordt het weer eens tijd om onze aandacht te richten op de recente ontwikkelingen bij de flashdaisyspelers oftewel de compacte daisy-spelers. De nieuwste ontwikkelingen richten zich op de mogelijkheden van online verspreiding van daisyboeken. We geven in dit artikel een overzicht van de daisy-spelertjes die vandaag op de markt zijn, waarbij we vooral ingaan op de nieuwigheden en de verschillen tussen die toestelletjes. Maar eerst overlopen we de basisfuncties van de flash-daisy-spelers. We nemen ook de tekst-naar-spraakfunctie onder de loep om te bekijken of de beloftes van de fabrikanten worden waargemaakt. Tot slot bekijken we de online mogelijkheden van die toestelletjes.
De daisy-spelers die op de testbank liggen:
Basisconcept daisy-spelers
De flash-daisy-spelers zijn al lang niet meer beperkt tot de mogelijkheid om daisy-boeken af te spelen. De vier basisfuncties zijn daisy-boeken lezen, documenten lezen met tekst-naar-spraak, muziek beluisteren en memo’s opnemen. Maar daisy-boeken afspelen blijft in de meeste gevallen wel de hoofdfunctie. Op het vlak van digitale boeken is er bij sommige spelertjes ondersteuning voor verschillende andere formaten opgedoken, zoals ePub en enkele standaarden voor productie van (studie)boeken. Dat laatste kan handig zijn als boeken nog niet verkrijgbaar zijn in het daisy-formaat, maar je raakt er moeilijk aan omdat je afhankelijk bent van de goede wil van de uitgever. Uitgevers zijn meestal niet geneigd om boeken digitaal vrij te geven aan particulieren.
ePub is een standaard voor digitale boeken, die de laatste jaren sterk in opgang is.
Ook in het afspelen van audio zijn de toestelletjes sterk verbeterd. De ondersteuning van extra formaten (AAC, WMA en Ogg Vorbis) maakt van die toestelletjes volwaardig toegankelijke mp3-spelers met kwalitatieve audio.
In de praktijk merken we dat het opnemen van memo’s een veel gevraagde functie is, waarmee men vooral korte boodschappen wil kunnen opnemen. Maar de verschillende toestellen bieden ook de mogelijkheid om langere gesprekken, presentaties of muziekopnames te maken.
Tekst-naar-spraak
Tekst-naar-spraak is een functie die door verschillende fabrikanten met veel tamtam op de markt gebracht werd. Aanvankelijk werden er helaas slechts weinig tekstformaten ondersteund, waardoor je als gebruiker eerst zelf het document moest omzetten naar het juiste formaat. Het aantal ondersteunde documentformaten is gelukkig sterk uitgebreid. Je kunt nu gewoon een Word document opslaan op een geheugenkaartje en laten voorlezen met je daisy-speler. Courant ondersteunde bestandsformaten zijn txt, doc, docx en html. De Plextalk Linio Pocket, de beide Milestones en de nieuwe Victor Reader Stream ondersteunen bovendien ook het ePub-formaat, op voorwaarde dat de ePub-boeken onbeveiligd zijn. De Plextalk Pocket Linio ondersteunt sinds firmware versie 2.0 ook het pdf formaat.
Milestone 212 en 312
De producent Bones ontwikkelde de Milestone oorspronkelijk als een memorecorder: de Milestone 310. Nadien werden in de Milestone 311 daisy-functies toegevoegd. Intussen is de Milestone 311 geüpdatet tot het model 312, dat er weer extrafuncties bij kreeg, zoals een radio, een agenda en de Speakout-labeldetectie. Daarnaast zijn nu ook enkele hardwarematige toevoegingen verkrijgbaar, zoals de Fame (een kleurendetector), de Woodscan (barcodescanner, niet beschikbaar in Vlaanderen en Nederland) en een externe cd-speler waarmee je daisy-boeken van cd naar een geheugenkaartje kunt kopiëren.
Toch behoudt de Milestone 312 een aantal minpunten op vlak van gebruiksgemak. Het feit dat het SD-geheugenkaartje wat blijft uitsteken (minder dan vroeger en het wordt nu wel vergrendeld) is onhandig. Een volledig verzonken SD-kaartje zal er minder makkelijk onbedoeld uit gaan.
Een belangrijk aandachtspunt bij de Milestone 312 blijft de manier van bediening. Het toestel heeft slechts zes knopjes en dus moet je heel wat functies bedienen door meerdere toetsen tegelijk in te drukken. Zelfs voor basisfuncties, zoals het aanpassen van het volume, moet je meerdere toetsen gelijktijdig indrukken.
Een leesfunctie selecteren doe je met de keuzeknop, waarmee je schakelt tussen de leesfuncties 'Boeken', 'Audio' en 'Alarm'. En ook nog 'Radio', 'Speakout' en 'Agenda' als die optionele functies geïnstalleerd zijn. Wat wij, maar ook de gebruikers, daarbij verwarrend vonden, is dat de leesfunctie 'Audio' toegang verschaft tot zowel de memo-opnames, de muziekbestanden als de tekstbestanden. Die worden daarmee allemaal op een hoop gegooid, wat vaak behoorlijk verwarrend is.
De veelheid aan geboden functionaliteit zorgt dus voor een eerder complexe manier van bedienen. Heb je echter de keuzeknop en alle toetscombinaties goed onder de knie, dan zal je merken dat je veel functionaliteit meeneemt in een erg compact toestelletje.
Wellicht hadden ze bij Bones ook het gevoel dat de Milestone 312 niet voor iedereen even makkelijk aan te leren is en zijn ze daarom met de Milestone 212 gekomen. Uiterlijk verschilt die alleen door zijn rode kleur. De 212 biedt alle basisfuncties: een daisy-lezer, een muziekspeler, een memorecorder en tekst-naar-spraak om documenten te laten voorlezen. De overige functies werden achterwege gelaten.
Met de keuzeknop van de 212 schakel je tussen de functies 'Boeken', 'Stemnotities' en 'Audio'. De memo-opnames kregen dus een eigen plekje onder de keuzeknop, maar de muziekbestanden en tekstbestanden worden nog steeds op een hoopje gegooid onder de leesfunctie 'Audio'.
Hierdoor is de Milestone 212 toch iets eenvoudiger in het gebruik.
Jammer bij zowel de Milestone 312 als de 212 is dat je geen knopje hebt om de opname direct te starten. Je kan niet, in tegenstelling tot de meeste andere toestellen, een opname maken als je nog in het menu van de boeken bent. Je moet eerst in het functiemenu naar 'audio' (312 en 212) of 'spraaknotities' (212) gaan alvorens de opname te kunnen starten.
Tenslotte iets over de tekst-naar-spraakmogelijkheden van de Milestones. Zowel de 312 als de 212 kunnen txt- en doc-bestanden voorlezen. De spelertjes beschikken daarvoor over de stem Sophie van Acapela. Het veel voorkomende docx-formaat van Word 2007 en Word 2010, wordt niet ondersteund. Daarnaast kan ook de Milestone 312 als de 212 ePub boeken lezen.
Leverancier MS 212: Sensotec
Prijs: MS 212: € 305
Leveranciers MS 312: Sensotec, Integra, Koba Vision
Prijs: MS 312: € 349 à 405 (afhankelijk van de leverancier)
New Victor Reader Stream
De Victor Reader Victor Reader Stream is zeer recent vernieuwd. Bij de eerste aanblik lijkt het alsof de Stream uiterlijk nauwelijks gewijzigd is. De knoppen aan de voorzijde zijn quasi identiek als bij de voorganger. Maar als je goed kijkt, zijn er wel degelijk verschillen. De New Victor Reader Stream is kleiner, heeft rondere hoeken en de aansluitingen voor microfoon en koptelefoon zijn verplaatst. Wat meteen opvalt als je het toestel aanzet, is dat de geluidskwaliteit en de geluidssterkte erg verbeterd zijn. Hierdoor kun je de Victor Reader Stream thuis zonder koptelefoon gebruiken.
Een aparte knop voor toetsblokkering zou het gebruiksgemak verhogen. Nu kun je de toetsen blokkeren met de sterretjes-toets van het numerieke klavier. Ontgrendelen doe je door de toetsen 1, 2 en 3 achter elkaar in te drukken.
Anderzijds kun je het toestel enkel in- of uitschakelen door de aan/uitknop lang in te drukken. Dus het toestel per onbedoeld aan- of uitzetten zal niet zo snel gebeuren.
De afzonderlijke opnameknop is erg handig: je kunt op elk moment de opname starten, ongeacht in welke functie je aan het werken bent.
De tekst-naar-spraakfunctie leest netjes txt- en docx-bestanden uit. De Stream beschikt daarvoor over de stem Sophie van Acapela. Helaas wordt het veel gebruikte doc-formaat van Word niet ondersteund. Om standaard doc-bestanden te laten voorlezen door de Stream, moet het document via de Stream Companion software overgezet worden. Deze converteert alle doc-bestanden automatisch naar txt- of html- documenten.
ePub-boeken worden netjes voorgelezen als je ze in de map voor gesproken boeken neerzet.
De grootste nieuwigheid van de Stream is de wifi-verbinding. Die is bedoeld voor het binnenhalen van daisy-boeken via een internetconnectie. In de Verenigde Staten kun je met de Victor Reader Stream al online boeken binnenhalen van de servers van een grote verdeler van boeken voor mensen met een leesbeperking. In Vlaanderen en Nederland kan dat toestelletje echter nog niet communiceren met de servers van respectievelijk Anderslezen.be of Aangepastlezen.nl. Dat is dus nog toekomstmuziek, die hopelijk snel realiteit wordt, zodat de mogelijkheden van dit toestelletje weer groter worden.
Leveranciers: Optelec, Sensotec
Prijs: € 385 à 420 (afhankelijk van de leverancier)
Plextalk Linio Pocket en Plextalk Pocket
Shinano Kenshi (bij ons beter bekend onder de naam Plextalk) heeft een nieuw toestelletje op de markt gebracht: de Linio Pocket. Dat toestel wordt naast de 'gewone' Plextalk Pocket aangeboden.
De Linio Pocket is ontwikkeld met het oog op het binnenhalen van boeken via internet en kan daarvoor connecteren met een wifi-netwerk.Het toestel heeft over heel de lijn verbeterde hardware meegekregen, zodat alles vlotter zou moeten werken dan bij de 'oude' Pocket. De Pocket Linio biedt, net zoals zijn kleinere broer, de mogelijkheid om geluidsopnames te maken en die weg te schrijven in daisy-formaat, inclusief een navigatiestructuur. Zo kun je als student of beroepsmatig, langere opnames maken waar je tijdens de opname of achteraf hoofdstukken kunt in aanbrengen. Er wordt gratis software meegeleverd om de opnames na te bewerken op je computer. Dat nabewerken kan in beperkte mate ook met de Linio Pocket of de Pocket zelf.
De tekst-naar-spraakfunctie van de Plextalk Pocket werkt op basis van de Vocalizer-stem Ellen van Nuance en kan txt-, doc- en docx-bestanden lezen. Bij de Linio Pocket zit de Noord-Nederlandse stem Femke van Acapela ingebouwd. Die kan dezelfde documenten lezen als de gewone Pocket, aangevuld met ePub-boeken en pdf-documenten.
En dan de hamvraag: wat kun je met de online functies van de nieuwe Linio Pocket?
De Linio Pocket kan connecteren met draadloze wifi-netwerken die aan de a-, b- of g-standaarden voldoen. Het snellere N-netwerk wordt (nog) niet ondersteund. Dat bleek ook niet nodig voor streaming omdat het toestel de binnenkomende geluidsstroom voldoende buffert. Als er in de toekomst download-mogelijkheden komen, zal een snellere verbinding wél nuttig blijken.
Je speler connecteren met internet werkt pas nadat je alle connectie-instellingen (internet account en het account van je lectuur-provider) hebt geregeld. De verbinding kun je opzetten via het het toestel of via de transfersoftware van Plextalk. Na die eerste connectie zal het toestel automatisch verbinding maken met het draadloze netwerk. Maar met een draadloze verbinding alleen zijn we er nog niet. We hebben ook nog een instellingenbestand nodig met de login-gegevens van anderslezen.be of aangepastlezen.nl om lectuur op de servers van die aanbieders te kunnen benaderen. Zo’n bestand kun je bij aangepastlezen.be van de website downloaden. Dat bestand zet je op een SD-kaart en vervolgens kun je het via het menu van de Linio Pocket installeren. Eenmaal die stappen doorlopen, kun je verbinding maken met je boekenplank en kun je je boekenplank opvullen en boeken gaan lezen. Het lezen via het toestel gaat vlot en is duidelijk.
Het is wel zo dat je de inhoud van je boekenplank via het internet moet wijzigen, tenminste als het om boeken via de bibliotheek aangepast lezen gaat. Wanneer je een abonnement op een tijdschrift hebt, wordt dat automatisch elke week of maand toegevoegd aan je boekenplank en kun je het meteen lezen.
Leveranciers: Integra, Optelec, Sensotec, Koba Vision
Prijzen: Plextalk Pocket: € 359 à 405 , Linio Pocket: € 450 à 477 (afhankelijk van de leverancier)
Op de valreep kregen we het bericht binnen dat er een nieuwe firmware versie (v 2.0) verscheen, die een kalender en een alarmfunctie als extraatjes biedt. Die hebben we niet kunnen meenemen in de test.
BookSense
De BookSense is inmiddels enkele jaren bij ons op de markt. De meningen onder zowel gebruikers als professionelen zijn verdeeld. Dat komt wellicht door de toetsen en hun plaatsing. De toetsen zijn platter en liggen dichter bij elkaar dan bij de andere daisy-spelers. Ook de positie van enkele toetsen (zoals de weergavetoets die aan de zijkant zit) wordt door sommigen in twijfel getrokken. Maar wie het toestel kocht en leerde te gebruiken, is er best tevreden over.
De BookSense leest netjes de daisy-boeken voor en je kunt, net zoals met de andere spelers, prima navigeren doorheen een boek.
Het toestel biedt tekst-naar-spraak, waarmee het txt-, doc- en docx-documenten kan voorlezen. De BookSense gebruikt daarvoor de Vocalizer-stem Ellen van Nuance.
Voor wie ook graag over een radio beschikt of een bluetooth-koptelefoon wil gebruiken, bestaat er ook de BookSense XT, die deze extra’s aan boord heeft.
De BookSense heeft geen mogelijkheid om via internet te verbinden met een online bibliotheek.
Leverancier: Optelec
Prijzen: BookSense: € 380, BookSense XT: wordt niet verkocht in Vlaanderen
Olympus DM-5
De Olympus DM-5 hoort niet thuis in het rijtje van daisy-spelers die specifiek ontwikkeld zijn voor blinden en slechtzienden. Het is veeleer een gewone dictafoon, die voorzien is van toegankelijkheidsfaciliteiten en het daisy-formaat ondersteunt.
Omdat we regelmatig vragen krijgen over dat toestel, nemen we het toch even mee in dit verslag.
De DM-5 is een toestel van Olympus, een producent die bekend staat om zijn opnamekwaliteiten en dat merk je ook als je het toestel aan de tand voelt.
De DM-5 is voorzien van een gebruiksinterface met gesproken feedback. Je kunt dus vlot alle menu’s met spraakondersteuning doorlopen. Het is een klein toestelletje met erg kleine knopjes. Dat weerhoudt sommigen ervan om het toestel te gebruiken.
Zoals gezegd biedt dat toestel een basis daisy-functionaliteit. Om boeken in het toestel te krijgen, kopieer je ze eerst naar een micro-SD-geheugenkaartje (de kleine variant van het gewone SD-kaartje). Het navigatiemenu om het boek te doorbladeren is moeilijk te vinden. Ook het navigeren doorheen het menu is erg moeilijk. Er zijn bijvoorbeeld helemaal geen sneltoetsen om veel gebruikte functies direct aan te spreken.De navigatiemogelijkheden zijn beperkter dan bij de eerder besproken daisy-spelers.
De DM-5 heeft ook tekst-naar-spraak aan boord, maar kan alleen txt-documenten uitlezen.
Leveranciers: Sensotec en in de detailhandel
Prijs: € 295 - 329
Online lectuuraanbod
Maar om de ingebakken online functies te kunnen gebruiken, moet er natuurlijk ook een online lectuuraanbod zijn…
Momenteel zijn dagelijkse AudioKranten (uitgegeven door Kamelego) beschikbaar via Anderslezen.be. Er wordt druk gewerkt aan het uitbouwen van dit aanbod met andere kranten. Ook de tijdschriften van Transkript kan je via dezelfde website downloaden of via streaming beluisteren. En binnenkort mogen we via anderslezen.be ook de daisy-boeken van de Luisterpuntbibliotheek verwachten. Het is nog even wachten op de toestemming van de uitgevers maar een recent internationaal verdrag zou dit wel eens in een stroomversnelling kunnen brengen. In de toekomst wordt dit aanbod dus zeker verder uitgebreid.
Andere compacte daisy-spelers
Voor deze test hebben wij expliciet gekozen voor toestellen die specifiek als daisy-speler zijn ontwikkeld (met de Olympus DM-5 als buitenbeentje). Er zijn ook andere compacte hulpmiddeltjes op de markt, die een daisy-leesfunctie als extraatje bieden. Deze hebben we niet meegenomen in de test omdat de daisy-functionaliteiten van deze toestellen toch vaak het onderspit delven bij de mogelijkheden van de hier geteste toestellen.
Conclusie
Bij het voorbereiden van deze test hadden we gehoopt op de vaststelling dat veel flash-daisy-spelers met het 'daisy online delivery protocol' (de communicatiestandaard voor daisylectuur) overweg kunnen en dat gebruikers hiermee boeken, tijdschriften en kranten online zouden kunnen lezen. De compatibiliteit met het 'daisy online delivery protocol' is alvast gerealiseerd door de Linio Pocket en de nieuwe Victor Reader Stream. Maar het gebruik ervan door de eindgebruiker bleek nog niet zo evident. Maar geen nood: het "online daisy" verhaal is nog maar net gestart en zal de komende maanden sterk evolueren. Zeker nu onlangs in Marakesh een internationaal verdrag werd bereikt dat de deur naar online verspreiding wijd openzet.
Het is dus zeker het afwegen waard of je een speler koopt die het 'daisy online delivery protocol' ondersteunt, zodat je hiervan gebruik kunt maken, of dat je kiest voor een (eenvoudig bedienbaar) toestel zonder mogelijkheden voor daisy online.
Voor meer info over de daisy-spelers kun je terecht bij de medewerkers van de Blind d mobiel of de adviseurs van Visio.
