Brailleleesregels, een update
Geschreven door Jeroen Baldewijns op in de categorie Brailleleesregels.
Jeroen Baldewijns
Vlaams Digitaal Oogpunt - Blindenzorg Licht en Liefde
We bespreken niet alleen leesregels voor computers maar dit artikel gaat ook uitgebreid in op leesregels die erg geschikt zijn voor mobile platforms: Nokia Symbian gsm’s, de iPhone, de iPod touch en de iPad. Daarnaast geven we ook bij elk besproken toestel aan of het compatibel is met Mac OS X.
Brailleleesregels
Baum
De Duitse producent Baum biedt sinds geruime tijd een zéér uitgebreid leesregelgamma aan. We treffen bij Baum nog steeds drie modelreeksen aan: SuperVario2, VarioConnect en VarioPro.
De SuperVario2 modellen zijn eenvoudig uitgevoerde en zeer compacte leesregels die op batterijen werken en via Bluetooth of usb aangesloten worden op een computer. Deze leesregel is vooral bedoeld voor rechttoe rechtaan gebruik, zonder veel extra toeters en bellen. Deze Vario leesregels zijn HID-compatibel, wat betekent dat er onder Windows geen hardwarespecifieke drivers meer nodig zijn om het toestel aan de praat te krijgen. Dit model wordt aangeboden in versies met 24, 32, 40, 64 of 80 braillecellen.
De VarioConnect leesregels lijken erg op de SuperVario2, met als belangrijkste verschil dat ze met een resem extra bedieningsknopjes en een brailletoetsenbord zijn uitgerust. Deze leesregels zijn daardoor veel breder inzetbaar: je kan een VarioConnect thuis op je PC of Mac gebruiken en onderweg koppel je hem aan je Nokia GSM (met Talks of Mobile Speak), iPad of iPhone. Op een mobiel platform blijken de Bluetooth connectiviteit, de extra navigatietoetsen en het brailletoetsenbord zeer nuttige voorzieningen. De VarioConnect wordt aangeboden in versies met 24, 32 of 40 braillecellen.
In ons testverslag van september 2008 werd de VarioConnect 40 uitvoerig besproken. Deze testresultaten zijn vandaag nog steeds actueel.
Er is zelfs een 12-cellige VarioConnect, die bijzonder handig is in combinatie met een smartphone (met Talks, Mobile Speak of VoiceOver als uitleesprogramma) of iPad.
Aan de bovenzijde van het gamma vinden we de VarioPro, die vooral bedoeld is voor arbeidsposten. Het zijn zeer volledig uitgeruste toestellen die niet bedoeld zijn om mee te nemen met een laptop. Bovenop deze leesregels is de nodige ruimte om een toetsenbord te plaatsen. Ze kunnen uitgebreid worden met tal van extra bedieningsmodules die gericht zijn op arbeidsspecifieke omstandigheden. De VarioPro is verkrijgbaar met 64 of 80 braillecellen.
De Baum brailleleesregels worden in Vlaanderen geleverd door Erocos en dit vooral in combinatie met het Cobra schermuitleesprogramma.
Eurobraille
Het Franse merk Eurobraille is ook al weer een tijdje bij ons op de markt met zijn Esys leesregels. De Esys is een compacte leesregel die vlot met de laptop bruikbaar is. Hij wordt naar keuze via usb of Bluetooth aangesloten, biedt een brailletoetsenbord en draait op diverse platforms: Windows, Mac OS Linux, diverse smartphones en de iPad.
De Esys is verkrijgbaar met 12, 24, 40, 64 of 80 braillecellen. Onnodig te zeggen dat de 12-cellige versie vooral bedoeld is voor mobiele toepassingen zoals smartphones en tablets. De modellen met 12, 24 en 40 cellen zijn ook bruikbaar als een eenvoudig autonoom notitietoestel. Ze beschikken over notitie-, agenda- en rekenmachinesoftware.
De Esys 40 is ook verkrijgbaar in een goedkopere light-versie. De belangrijkste verschillen met zijn grote broer, zijn dat de Esyslight 40 geen brailletoetsenbord biedt en dus niet als notitietoestel kan worden gebruikt en bovendien niet compatibel is met VoiceOver voor Mac, iPhone of iPad.
In ons testverslag van september 2008 werd de Esys 40 slechts zijdelings besproken omdat de compatibiliteit met schermuitleesprogramma’s toen nog niet op punt stond. Daar is sterk aan bijgeschaafd en het toestel werkt nu vlot samen met Hal/Supernova.
Het Esys leesregelgamma wordt in Vlaanderen geleverd door Erocos en Sensotec. Het model met 12 cellen is ook bij Optelec verkrijgbaar.
Freedom Scientific
Vooral bekend van het schermuitleesprogramma Jaws, biedt ook Freedom Scientific reeds geruime tijd een ruim gamma brailleleesregels aan.
Er zijn om te beginnen de leesregel modules van het PacMate notitietoestel. Deze leesregel is initieel bedoeld voor gebruik bij het PacMate notitietoestel, maar je kan hem ook gewoon afzonderlijk (zonder notitietoestel) aankopen en gebruiken als leesregel voor de PC. De PacMate leesregel wordt via usb aangestuurd en is eerder groot voor mobiel gebruik. Je kan dit toestel kopen met 20 of 40 braillecellen.
Wat hoger in het gamma treffen we de Focus aan, die van huis uit gericht is op computergebruik. Zowel Windows als de Mac liggen binnen handbereik met deze leesregels. Deze toestellen zijn vrij compact en bieden zeer uitgebreide bedieningsmogelijkheden, die sterk gericht zijn op het Jaws schermuitleesprogramma. Beide toestellen beschikken over een brailletoetsenbord dat je kan toedekken met een afdekplaatje als je er geen behoefte aan hebt. De Focus is verkrijgbaar met 40 of met 80 braillecellen.
In ons testverslag van september 2008 werd de Focus 40 uitvoerig besproken. Deze testresultaten zijn vandaag nog steeds actueel.
Tot slot is er de nieuwste telg in het gamma: de Focus Blue. Dit is een 40-cellige leesregel die, zoals de naam al aangeeft, via Bluetooth draadloos kan gekoppeld worden en daardoor ook prima bruikbaar wordt voor mobiele platforms: Symbian smartphone, iPhone, iPad. Qua bedieningsconcept loopt het toestel sterk gelijk met de gewone Focus, met als belangrijkste verschil dat het brailletoetsenbord een ergonomischer plaatsing kreeg. Het bevindt zich nu boven de braillecellen. De noodzaak van een afdekplaatje vervalt daardoor.
De Focus en PacMate leesregels zijn in Vlaanderen verkrijgbaar bij Freedom Scientific België en bij Sensotec. Ze worden bij voorkeur geleverd met het schermuitleesprogramma Jaws van dezelfde producent.
Handy Tech
Handy Tech is van oudsher een hulpmiddelenproducent die een erg breed gamma brailleleesregels aanbiedt. Kenmerkend voor alle leesregels van het merk is dat ze uitgerust zijn met de zogenaamde ‘concave’ braillecellen die de gebogen vorm van de vingertip hebben.
De Braille Wave is een 40-cellige leesregel, die vrij compact is en die via zijn brailletoetsenbord ook als eenvoudig notitietoestel bruikbaar is. Het toestel beschikt daarvoor over een eenvoudige tekstverwerker. Je kan de Braille Wave wat gedateerd noemen omdat hij nog geen usb, maar een seriële connectie heeft. Optioneel kan hij wel met de veel modernere Bluetooth technologie uitgerust worden. De Braille Wave is ook niet bruikbaar voor Mac computers of mobiele platformen (smartphone, iPad).
Ook de Braille Star is een leesregel die al wat jaren meedraait. Hij is niet van het super compacte type, maar bedoeld om onder de laptop of een toetsenbord te zetten. Er zijn uitvoeringen met 40 en 80 braillecellen. Beide uitvoeringen zijn voorzien van een usb- en een seriële aansluiting en zijn optioneel met Bluetooth verkrijgbaar. Beide toestellen zijn ook als autonoom notitietoestel bruikbaar. Voor het 40-cellige model is dit erg handig omdat je daarbij het standaard meegeleverde azerty-toetsenbordje kan gebruiken. Voor de 80-cellige variant ontgaat ons de meerwaarde van een notitiefunctie een beetje. Beide toestellen zijn ook als een ‘Basic’ versie verkrijgbaar, zonder notitiemogelijkheid.
In ons testverslag van september 2008 werd de Braille Star 40 USB uitvoerig besproken. Deze testresultaten zijn vandaag nog steeds actueel.
De Easy Braille is een recentere 40-cellige leesregel binnen het Handy Tech gamma. Het is een compact toestel dat daardoor erg geschikt is voor laptopgebruikers (Windows en Mac). Er zijn modellen zonder of met Bluetooth. Dat laatste is dan ook handig inzetbaar op de gekende mobiele platforms: smartphones, iPhone/iPad. Deze leesregel is ook plug-and-play compatibel met de Sophie voorleestoestellen van dezelfde producent.
De Active Braille is de nieuwste 40-cellige telg in het gamma van deze producent. Het toestel combineert de compactheid van de Easy Braille met de gebruiksmogelijkheden van de Braille Wave Bluetooth. De Active Braille heeft van huis uit usb en Bluetooth aan boord en is daardoor breed inzetbaar: Windows PC, Mac, Symbian GSM, iPhone, iPad. Bovendien kan het toestel ook autonoom als notitietoestel of als leestoestel voor digitale boeken gebruikt worden. Deze functies kunnen een MicroSD geheugenkaartje als opslagmedium gebruiken. Het meest opvallende kenmerk van dit toestel is zijn ATC-functie. Die zorgt er (via optische detectie) voor dat de leeslijn automatisch 40 tekens doorschuift zodra je vingertop de 40ste braillecel gepasseerd is. Bovendien wordt de spraaksnelheid automatisch aangepast aan de snelheid waarmee je leest op de brailleleesregel. ATC biedt nog meer voordelen, maar die kan je ontdekken op de website van Handy Tech. De ATC-technologie was tot voor kort enkel beschikbaar op de duurste Handy Tech leesregels.
De Modular Evolution-reeks completeert het gamma aan de bovenzijde met toestellen die vooral zijn toegespitst op doorgedreven gebruik en de aanpassing van arbeidsposten.
Deze leesregels zijn gebaseerd op een modulair principe. De leesregelmodule, die beschik baar is met 64 of 88 braillecellen, kan gekoppeld worden aan extra modules, zoals een geïntegreerd toetsenbord of bijkomende bedieningstoetsenbordjes. De Modular-leesregels zijn enkel geschikt voor vaste werkposten. Ook deze leesregels zijn uitgerust met het ATC-systeem (zie ook Active Braille). Ze worden via usb aan een Windows-PC gekoppeld. Ze zijn niet Mac-compatibel.
De Handy Tech leesregels zijn in Vlaanderen verkrijgbaar bij Integra en worden bij voorkeur geleverd met het schermuitleesprogramma Window-Eyes.
Harpo
Harpo is een Pools bedrijf dat een compact leesregeltje op de markt brengt, dat met zijn 12 braillecellen niet in de eerste plaats bedoeld is voor PC-gebruikers maar eerder voor wie een mobiel ICT-toestel wil uitrusten met mogelijkheden voor brailleweergave en -invoer. Het toestelletje heet BraillePen en is compatibel met Mobile Speak en Talks voor Symbian gsm’s en met VoiceOver op de iPhone, iPod touch of iPad. De BraillePen connecteert zich met deze toestellen via Bluetooth. Het toestel kan ook gekoppeld worden met een Windows of Mac OS X computer, maar het beperkte aantal braillecellen zal dan natuurlijk een beperkende factor zijn.
De BraillePen lijkt als twee druppels water op de EasyLink 12 die Optelec tot voor kort verkocht. Dat is geen toeval, want het is op de kleur en de merkbadge na, eigenlijk hetzelfde toestel. BraillePen is in Vlaanderen verkrijgbaar bij Integra.
HIMS
Het kleine SyncBraille leesregeltje van HIMS is bij ons nog niet zo lang op de markt. Dit compacte toestelletje is gebouwd volgens een ‘no nonsense’ filosofie. Enkel de knoppen die minimaal noodzakelijk zijn voor een vlotte bediening zitten erop. Voor extra toeters en bellen moet je bij de concurrentie aankloppen. Het toestel bestaat in twee varianten met 20 of 32 braillecellen. Van een dermate compact toestelletje zou je verwachten dat het kan gebruikt worden om het scherm van je smartphone of iPad uit te lezen, maar dat is niet mogelijk. Via de usb-poort kan je de SyncBraille enkel koppelen aan een Windows PC of een notitietoestel van dezelfde producent.
De SyncBraille is in Vlaanderen verkrijgbaar bij Integra en wordt bij voorkeur geleverd met het Window-Eyes schermuitleesprogramma.
Humanware
Fonkelnieuw en pas bij ons op de markt verkrijgbaar. We hebben het over de Brailliant 2nd Generation leesregels van Humanware. Zoals dat tegenwoordig gangbaar is, hebben ook deze leesregels een uiterst compact design meegekregen. Ze laten zich via usb of Bluetooth koppelen aan een Windows PC, een Mac, een iPhone of een iPad. Vooral in combinatie met een draagbaar platform, bewijst het brailletoetsenbord van de Brailliant zeer goede diensten. Deze leesregel is verkrijgbaar met 32, 40 of 80 cellen.
De Brailliant leesregels zijn in Vlaanderen verkrijgbaar bij Sensotec en worden naar keuze geleverd met het schermuitleesprogramma Supernova of Jaws.
Optelec
De Alva Satellite is een oude bekende en draait inmiddels alweer een hele tijd mee. De Satellite was ten tijde van zijn lancering één van de eerste leesregels met een usb-poort. Zijn twee typische bedieningssatellietjes aan de zijkanten, zijn het meest in het oog springende kenmerk en zorgen ook vandaag nog voor een ergonomisch verantwoorde bediening. Verder zien we het klassieke concept van een leesregel die onder een laptop of toetsenbord wordt geplaatst. De Satellite is beschikbaar met 44, 70 of 84 braillecellen en is compatibel met Windows en, ondanks zijn leeftijd, ook met Mac OS X.
In ons testverslag van september 2008 werd de Alva Satellite reeks zijdelings besproken.
Alva BC is de naam van de desktop leesregels van Optelec. Het zijn zeer compacte, in het oog springende leesregels die zich visueel erg onderscheiden van de concurrentie: paars gekleurde metalen behuizing, cursor-routing toetsen onder de braillecellen, bezaaid met bedieningstoetsjes,… Maar de grootste noviteit zit binnenin: de mogelijkheid om de Dolphin Pen screen reader in te bouwen in de leesregel. Het toestel beschikt over Bluetooth en is zeer breed inzetbaar: Windows en Mac, smartphones, iPad/iPhone. Er zijn twee modellen verkrijgbaar: de Alva BC 640 met 40 braillecellen en de BC 680 met 80 braillecellen. De 40-cellige versie is uitbreidbaar met een extra module die een luidspreker en een brailletoetsenbord herbergt.
In ons testverslag van september 2008 werd de Alva BC 640 uitvoerig besproken. Deze testresultaten zijn vandaag nog steeds actueel.
De Alva leesregels zijn in Vlaanderen verkrijgbaar bij Optelec België en worden bij voorkeur geleverd met het schermuitleesprogramma Supernova.
Papenmeier
Papenmeier is van oudsher een hulpmiddelenproducent die een breed gamma brailleleesregels aanbiedt. Deze producent biedt voor elk van zijn toestellen de keuze tussen vlakke of ‘concave’ braillecellen, die de gebogen vorm van de vingertip hebben. Verder hebben deze leesregels een eigenzinnig maar doeltreffend bedieningssysteem: de Easy Access Bar. Dit is een lange bedieningsbalk op de voorzijde van de leesregel, die via rubberen noppen bediend wordt en toegang geeft tot alle belangrijke navigatiefuncties.
De Braillex Duo is een compacte 40-cellige leesregel met brailletoetsenbord, die via usb aan een computer kan worden gekoppeld. Het toestel is enkel compatibel met Windows computers.
De Braillex EL 40s is eveneens een 40-cellige compacte leesregel, maar dan zonder brailletoetsenbord. Het toestel beschikt over een usb-poort voor aansluiting op een Windows-computer of een Mac. Door zijn compactheid is de EL 40s de Papenmeier leesregel die bij uitstek geschikt is voor laptop gebruik. Jammer dat het toestel niet over Bluetooth beschikt.
In tegenstelling tot de EL 40s, is de rest van de Braillex EL-reeks geconcipieerd vanuit het klassieke recept: een grote behuizing die je onder het toetsenbord of de laptop schuift. Deze toestellen zijn dan ook bedoeld voor gebruik op een vaste werkplek. Er zijn modellen met 40, 66 en 80 braillecellen beschikbaar. Ze zijn allemaal geschikt voor gebruik op Windows PC’s, maar voor de Mac-gebruiker is enkel de EL 80s geschikt.
In ons testverslag van september 2008 werd de Braillex EL 66s uitvoerig besproken. Deze testresultaten zijn vandaag nog steeds actueel.
Aan de top van het Papenmeier-gamma vinden we de Braillex EL 80 2D. Dit is eigenlijk een Braillex EL 80 met een extra rijtje verticaal opgestelde braillecellen. De meerwaarde van dit extraatje is echter gering en vertegenwoordigt een fors prijskaartje.
De Papenmeier leesregels zijn in Vlaanderen verkrijgbaar bij Sensotec en leverbaar met de schermuitleesprogramma’s Supernova of Jaws.
Nippon Telesoft
De Seika leesregels zijn bij ons nog niet zo lang op de markt. Het zijn compacte toestellen, die gebouwd zijn volgens een ‘no nonsense’ filosofie. Enkel de knoppen die minimaal noodzakelijk zijn voor een vlotte bediening zitten erop. Voor extra toeters en bellen moet je bij de andere merken zijn. Het toestel bestaat met 40 of 80 braillecellen en biedt een usb-poort voor de connectie met een Windows PC of een Mac. De Seika 40 is ook verkrijgbaar met Bluetooth waardoor ook een smartphone of iPhone/iPad bruikbaar worden. Maar bij gebruik van deze mobiele apparaten, ga je al snel een brailletoetsenbord missen.
De Seika leesregels zijn in Vlaanderen verkrijgbaar bij Integra en worden bij voorkeur geleverd met het schermuitleesprogramma Window-Eyes.
‘Multifunctionals’: notitietoestellen die dienst kunnen doen als brailleleesregel
Naast de brailleleesregels die hierboven aan bod kwamen, bestaan er braillenotitietoestellen met een ingebouwde brailleleesregel. Vaak zijn die toestellen ook inzetbaar als brailleleesregel voor een computer. Zonder al deze toestellen uitgebreid te willen beschrijven, geven we toch een overzicht van het marktaanbod:
- Baum Pronto: verkrijgbaar met 18 of 40 braillecellen,
- Eurobraille Iris: verkrijgbaar met 32 of 40 braillecellen,
- Freedom Scientific PacMate: verkrijgbaar met 20 of 40 braillecellen,
- Handy Tech Braillino: uitgerust met 20 braillecellen,
- HIMS BrailleSense: verkrijgbaar met 18 of 32 braillecellen,
- Papenmeier Braillex Trio: uitgerust met 40 braillecellen,
- Sensotec Euroscope Apex: verkrijgbaar met 18 of 32 braillecellen.
Met dit lijstje erbij, zien we dat er toch wel een ruime keuze aan leesregels beschikbaar is in Vlaanderen.
Compatibiliteit
We zijn in dit artikel uitgebreid ingegaan op compatibiliteit met diverse besturingssystemen. Als u graag weet of uw leesregel compatibel is met een bepaald platform dan kan u onderstaande bronnen gebruiken:
- Compatibiliteitslijst voor VoiceOver voor de Mac
- Compatibiliteitslijst voor VoiceOver voor iPhone/iPod touch/iPad
- Compatibiliteitslijst voor Mobile Speak op Nokia Symbian GSM’s
De goedkoopst adequate brailleleesregel
‘Goedkoopst adequaat’ is sinds een tijdje het basiscriterium dat het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap hanteert bij het bepalen van refertebedragen. Zo ook voor brailleleesregels. Maar wanneer kunnen we een brailleleesregel als adequaat beschouwen? Een enquête binnen het werkveld wees uit dat het belangrijk is om, bij het beantwoorden van deze vraag, rekening te houden met een aantal belangrijke criteria, zoals:
- De kwaliteit van de braillecellen, die ondermeer bepaald wordt door het oppervlak van de afdekkapjes, de ronding van de punten, de weerstand die de punten bieden,…
- De compatibiliteit met het schermuitleesprogramma (volgens de brochures is zowat elke leesregel met elk schermuitleesprogramma compatibel, maar in de praktijk bleek daar niet veel van in huis te komen!)
- De inzetbaarheid, die in hoge mate bepaald wordt door draagbaarheid, aansluitingen, voeding en compatibiliteit met diverse platforms (Windows, Mac, Linux, Symbian, iOS,…).
- Het bedieningsconcept, dat erg kan verschillen van merk tot merk, maar dat sommige leesregels voor sommige mensen bijzonder ongeschikt maakt.
Deze criteria komen in hoge mate overeen met ons testverslag van 40-cellige brailleleesregels dat we publiceerden in Infovisie Magazine van september 2008. Ook tijdens die test gaven onze ervaringsdeskundige testmedewerkers al aan dat deze aspecten in hoge mate bepalend zijn bij de individuele keuze van een brailleleesregel.
Conclusies
We zien duidelijk dat er een ruim brailleleesregelaanbod beschikbaar is. Maar we merken evenzeer dat dit ruime aanbod geen overbodige luxe is. Zowel de test van een paar jaar geleden, als de recent afgenomen enquête, tonen aan dat diverse technische en functionele criteria van doorslaggevend belang zijn bij de keuzen van een brailleleesregel. In de dagelijkse adviespraktijk zien we daardoor dat sommige leesregels voor sommige gebruikers totaal ongeschikt zijn.
Een interessante vaststelling is dat steeds meer leesregels steeds breder inzetbaar zijn. Ze worden super draagbaar. Ze ondersteunen steeds meer mobiele platforms. Ze bieden een langere batterij-autonomie. Ze bieden draadloos connectiviteit. Ze zijn als autonoom notitietoestel inzetbaar… Deze evolutie kunnen we alleen maar toejuichen!
